فروش مال غیر
اگر فردی، عین یا منفعت مالی را بدون داشتن مجوز قانونی یا بدون اینکه مالک مال مورد نظر باشد، با توسل به عملیات متقلبانه به شخص ثالثی بفروشد، مرتکب جرم فروش مال غیر خواهد شد.
مثال ۱: احمد یک زمین دارد. اکبر که از جانب احمد هیچگونه مجوز قانونی برای فروش این زمین ندارد و مالک آن نیز محسوب نمی‌شود، خود را به عنوان مالک یا شخصی که دارای مجوز قانونی برای انتقال زمین می‌باشد، معرفی می‌کند. سپس رضا را فریب می‌دهد و زمین احمد را به وی می‌فروشد.
مثال ۲: احمد یک واحد آپارتمان دارد و آن را به اکبر می‌فروشد و دوباره همان ملک را به رضا می‌فروشد در صورتی که مالک آن نیست.
بر همین اساس، فروش مال غیر، نوعی کلاهبرداری و از جمله جرایم علیه اموال محسوب خواهد شد.
ارکان جرم فروش مال غیر
رکن قانونی: ماده ۱ قانون راجع به انتقال مال غیر مصوب فروردین 1308
“کسی که مال غیر را با علم به اینکه مال غیر است به نحوی از انحاء، عینا یا منفعتا بدون مجوز قانونی به دیگری منتقل کند کلاهبردار محسوب می‌شود و همچنین است انتقال گیرنده که در حین معامله عالم به عدم مالکیت انتقال دهنده باشد.”
به موجب رای وحدت رویه شماره 594 مورخ 1373/9/1
“جرایمی که به موجب قانون کلاهبرداری محسوب می‌شوند از حیث تعیین کیفر مشمول قانون تشدید مجازات ارتشاء، اختلاس، کلاهبرداری مصوب 1367 می‌باشند.
کیفر مقرر در قانون فوق، علاوه بر رد مال به صاحبش، حبس یک تا هفت سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است، می‌باشد.
رکن مادی: انتقال دهنده مال غیر، باید عالما، یعنی با علم بر اینکه مال متعلق به دیگری است، عین مال یا منفعت آن را به دیگری منتقل نماید. بنابراین از عناصر مادی جرم، میتوان به رفتار فیزیکی مرتکب مبنی بر توسل به وسایل متقلبانه در راستای اغفال و فریب قربانی و انتقال مال غیر به قربانی نام برد که در واقع نوعی کلاهبرداری محسوب خواهد شد.
رکن روانی: جنبه روانی یا معنوی جرم فروش مال غیر، عمد و سوء نیت است. که شامل علم مرتکب به تعلق مال به غیر و قصد بردن مال غیر می‌باشد.
قانون فروش مال غیر
ماده ۱ قانون راجع به فروش مال غیر مصوب فروردین ۱۳۰۸ اشعار می‌دارد: کسی که مالی را با علم بر اینکه مال غیر است به نحوی از انحا عینا یا منفعتا بدون مجوز قانونی به دیگری منتقل کند و همچنین انتقال گیرنده که در حین معامله عالم به عدم مالکیت انتقال دهنده باشد، کلاهبردار محسوب می‌شود.
اثبات جرم فروش مال غیر
یکی از سوالات متداولی که افراد از وکیل ملکی می پرسند این است که برای اثبات فروش مال غیر چه باید کرد؟ در پاسخ به این سوال بایستی موارد زیر را اثبات کنید:
به فروش رساندن مال توسط متهم.
ورود ضرر به مالک و شاکی
توسل به عملیات متقلبانه توسط مرتکب.
احراز سوء نیت فروشنده.
وکیل فروش مال غیر می‌بایست کلیه ارکان جرم را در دادسرا و دادگاه به اثبات برساند. اول از هر چیز نیاز است تا ثابت شود عمل مرتکب با سوء نیت و آگاهانه بوده است.
چگونگی وقوع جرم می‌بایست از سوی وکیل فروش مال غیر بررسی شود تا دلایل اثبات جرم جهت طرح شکایت جمع‌آوری و به دادسرا ارائه گردد.
نحوه اثبات مالکیت در فروش مال غیر
اولین و بهترین راه برای اثبات مالکیت مالک ، ارائه سند رسمی مالکیت به دادگاه خواهد بود. حال اگر مالکیت فرد با استناد به سند عادی نظیر مبایعه نامه یا صلحنامه عادی باشد، میتوان این مدرک را نیز به دادگاه ارائه داد.
فروش مال غیر در اموال مشاع
در ابتدا بایستی بگوییم مال مشاع مالی است که چند مالک داشته باشد. حال اگر یکی از مالکین علاوه بر سهم خود، سهم سایر افراد را نیز به فروش برساند، مرتکب جرم فروش مال غیر شده است. چرا که وی تنها به اندازه سهم خود، مالک مال مشاع می‌باشد. با این حال نظرات و استدلال‌های گوناگونی پیرامون این مسئله وجود دارد.
فروش مال غیر خودرو
خودرو نیز ممکن است موضوع جرم فروش مال غیر قرار گیرد. در این صورت اگر خریدار نسبت به عدم مالکیت انتقال دهنده مطلع باشد و با این حال خودرو را خریداری کند، وی نیز به مجازات کلاهبرداری محکوم خواهد شد. همچنین اگر مالک مراتب وقوع جرم را اطلاع ندهد، وی نیز به عنوان معاون جرم محسوب خواهد شد.
فروش مال غیر با قولنامه
بسیاری از افراد تصور می‌کنند، جرم فروش مال غیر تنها با تنظیم سند رسمی امکان‌پذیر است. در حالی که این تصور کاملا اشتباه است و افراد می‌توانند با تنظیم قولنامه نیز مرتکب چنین جرمی شوند. در نتیجه مالک اصلی ملک و خریداری که نسبت به عدم مالکیت انتقال‌دهنده آگاهی نداشته، می‌توانند شکایت خود را تحت عنوان انتقال مال غیر از طریق قولنامه یا سند عادی به دادگاه تقدیم نمایند.
مراحل شکایت از فروشنده مال غیر
برای طرح شکایت ، بایستی مراحل زیر را انجام دهید:
عضویت شاکی در سامانه ثنا از طریق حضوری یا اینترنتی.
تنظیم شکواییه و جمع آوری مدارک و مستندات.
مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ارائه فایل تکمیل شده شکواییه جهت ارسال به دادسرای مربوطه.
پرداخت هزینه‌های مربوطه.
حضور در دادسرا بر اساس وقت تعیین شده در ابلاغیه و ارائه اسناد و مدارک اثبات کننده جرم.
آیا جرم فروش مال غیر شامل مرور زمان خواهد شد؟
فروش مال غیر به صراحت ماده 1قانون مجازات راجع به انتقال مال غیر مصوب 1308 کلاهبرداری قلمداد شده و در نتیجه با رعایت نصاب مقرر در بند ب ماده 109 قانون مجازات مصوب 1392(بیش از یک میلیارد ریال ) مشمول مرور زمان نخواهد شد.
آیا جرم فروش مال غیر، قابل گذشت است؟
به طور کلی، فروش مال غیر از جمله جرایم غیر قابل گذشت است بدین معنی که جرم جنبه عمومی داشته و چنانچه شاکی رضایت و گذشت خود را اعلام نماید، پرونده مختومه نخواهد شد و جنبه عمومی جرم پابرجاست.
البته با توجه به قانون کاهش مجازات‌های تعزیری 1399 و اصلاح آن که در سال ۱403 به تصویب رسیده است، اگر ارزش مال فروخته شده کمتر از یکصد میلیون تومان هم باشد، این جرم غیر قابل گذشت محسوب می شود.