آدم ربایی چیست؟
تعریفهای زیر برای واژه آدم ربایی بیان شده است:
انتقال یک یا چند شخص از مکانی به مکان دیگر برخلاف اراده آنان، که ممکن است از راه خدعه یا فریفتن یا با زور انجام گیرد.
انتقال یک شخص بدون رضایت او از محلی به محل دیگر به وسیله زور، تهدید یا فریفتن.
آدم ربایی به معنای سلب آزادی تن است؛ بنابراین ابتدا باید معنای آزادی تن را دانست. آزادی تن چنین تعریف شده است : «آزادی بدنی هر فرد بطوری که بتواند از هر نقطه کشور به نقطه دیگر آن، مسافرت نموده یا نقل مکان دهد یا از کشور خود خارج شده و به آن مراجعت نماید و از توقیف بدون جهت محفوظ و مصون باشد. نتیجه این آزادی، لغو بردگی و شبه بردگی، لغو بیگاری، منع توقیف و حبس بدون مجوز اشخاص است.» بنابراین آدم ربایی به معنای سلب آزادی تن دیگری بدون رضایت او و با قصد نامشروع، از راه جابجائی از محلی به محل دیگر می باشد.
آدم ربایی از جمله جرم های مرکب است که به آن حبس دروغین نیز گفته می شود. اغلب آدم ربایی ها با زور همراه اند. این جمله بدین معناست که مجرم از اسلحه (سرد و یا گرم) برای ترساندن انسان استفاده می کند تا بدین طریق فرد را سوار ماشین کرده و بدزدد. زمانی هم ادم ربایی با فریب دادن صورت می گیرد مانند این که فرد تصور می کند خودرویی که سوار می شود تاکسی است .
وقتی سخن از ادم ربایی به میان می آید همه ما به این فکر می افتیم که مجرم در قبال ازادی فرد پولی را درخواست می کند. درخواست پول عموما از طرف مجرم مطرح می شود. در جریان آدم ربایی اگر به فرد آسیبی وارد شود مجازات فرد آدم ربا افزایش خواهد یافت.
مجازات جرم آدم‌ربایی
طبق ماده 621 کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی و قانون کاهش حبس تعزیری مصوب 1399 مجازات جرم آدم‌ربایی ساده، حبس درجه 5 یعنی بیش از 2 تا 5 سال است و در صورتی که ارتکاب جرم به عنف یا تهدید باشد به حبس درجه 4 یعنی بیش از 5 تا 10 سال است همچنین در صورتی که سن مجنی‌علیه کمتر از 15 سال یا ربودن با استفاده از وسیله نقلیه باشد یا به مجنی‌علیه آسیب جسمی یا حیثیتی وارد شود، مرتکب به حداکثر مجازات یعنی 10 سال حبس محکوم خواهد شد و در صورت ارتکاب جرایم دیگر به مجازات آن جرم نیز محکوم می‌شود.
تحقق جرم آدم ربایی
تحقق جرم آدم ربایی از طریق تحقق عناصر تشکیل دهنده جرم صورت می گیرد که در زیر به آن اشاره می کنیم :
عنصر قانونی
قانون‌گذار در ماده 621 و631 قانون مجازات اسلامی و ماده واحده قانون تشدید مجازات رانندگان متخلف مصوب 1335عمل آدم ربایی را جرم انگاری کرده است و ماده 621 قانون مجازات اسلامی تاکید می‌کند هرکس به قصد مطالبه وجه یا مال یا به قصد انتقام یا به هر منظور دیگر به عنف یا تهدید یا حیله یا به هر نحو دیگر شخصا” یا توسط دیگری شخصی را برباید یا مخفی کند به حبس از پنج سال تا پانزده سال محکوم خواهد شد. همچنین ماده 631 قانون مجازات اسلامی در مورد نوزادربایی، مخفی یا تعویض کردن اطفال اين گونه مي گويد كه هر کس طفلی را که تازه متولد شده است بربايد یا مخفی کند یا او را به جای طفل دیگری یا متعلق به زن دیگری غیر از مادر طفل قلمداد نماید به شش ماه تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.
عنصر مادی
عمل ربودن افراد به عنف یا تهدید یا حیله یا به هر نحو دیگر عنصر مادی جرم آدم ربایی محسوب می‌شود، یعنی ربودن شخص عبارت از منتقل کردن او از جایی به جای دیگر بدون رضای او است بنابراین جابه جایی و تغییر مکان مفهوم اصلی « ربودن » است . در ماده 631 قانون مجازات اسلامی عمل ربودن و مخفی کردن طفل و تعویض کردن اطفال عنصر مادی این جرم تلقی می شود.
عنصر معنوی
جرم آدم ربایی در صورتی محقق می‌شود که علاوه بر عنصر قانونی و مادی،عنصر روانی و معنوی را دارا باشد یعنی شخص باید سوء نیت و قصد مجرمانه برای ارتکاب جرم را داشته باشد و در غیر اینصورت جرم فوق محقق نخواهد شد و انگیزه مرتکب جرم در عدم مسئولیت او بی‌تاثیر خوهد بود و مرتکب با هر انگیزه‌ای اعم از مطالبه وجه یا مال یا به قصد انتقام یا به هر منظور دیگر مرتکب آدم ربایی شود مجازات خواهد شد كه البته وجود انگیزه شرافتمندانه می‌تواند یکی از جهات مخففه موضوع ماده 38 قانون مجازات اسلامی باشد و قاضی دادگاه میزان مجازات را تخفیف دهد.
مختصات جرم آدم ربایی
جرم آدم ربایی از جرایم آنی به شمار می‌رود. در تعریف جرم آنی باید گفت هنگامی که عنصر مادی جرم در یک لحظه واقع شود، جرم آنی به وقوع پیوسته است. مانند قتل، سرقت، ازدواج مجدد بـدون اجازه دادگاه در شرایطی که قانوناً جـرم تلقی شود (به این دلیل که در لحظه انعقاد عقد، نکاح دوم تحقق می‌یابد)، ساخت خانه بدون مجوز قانونی (که با کار گذاشتن اولین سنگ بنا واقع می‌شود) یا نصب آگهی در محل‌های ممنوع با ضمانت اجرای کیفری.
- مقیّد به نتیجه است.
- از جرایم غیر قابل گذشت محسوب می‌شود.
- مجازات این جرم غیر قابل تعلیق است.
نحوه اثبات جرم آدم ربایی
نحوه اثبات جرم آدم ربایی در محاکم عمومی به این شکل است که برای اثبات جرم و صدور حکم نهایی اقرار مجرم، شهادت شهود، سوگند و قسمنامه و در نهایت علم قاضی کفایت می کند.
بر اساس ماده ۱۶۰ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ برای اثبات جرم آدم ربایی اقرار مجرم، شهادت شهود عادل، سوگند و قسمنامه و در نهایت علم قاضی لازم است و عدم وجود موارد یاد شده باعث تبرئه فرد متهم از جرم آدم ربایی می شود.
برای اثبات جرم آدم ربایی یک بار اقرار فرد متهم کفایت کرده و باعث اثبات جرم آدم ربایی می شود همچنین شهادت دو مرد عادل می تواند باعث اثبات جرم آدم ربایی برای فرد متهم شود.
هرچند بر اساس قوانین اسلامی شهادت دو زن نمی تواند برای اثبات جرم آدم ربایی مورد استناد قرار گیرد اما می تواند به عنوان یک قرینه یا اماره قضایی در دادگاه صالح مورد استناد قرار گیرد.
بنابراین اگر مدارک و مستندات لازم در اثبات جرم آدم ربایی محقق شود فرد آدم ربا با در نظر گرفتن شرایط به مجازات مشخص شده در قانون محکوم می شود.
چه عواملی باعث تشدید مجازات آدم ربایان می شود؟
- سن فردی که دزدیده می شود کم تر از 15 سال باشد.
- ادم ربایی با وسیله نقلیه صورت گیرد.این وسیله نقلیه شامل هرنوع وسایل نقلیه می شود حتی دوچرخه هم مشمول این قانون می شود.
- آسیب وارد کردن جسمی و روحی به فرد در حین ادم ربایی از مواردی است که باعث تشدید در جرم می شود.
- وارد کردن اسیب های حیثیتی به شخصی که ربوده شده است.